Ginseng Bonsai
bonsai ve bonsai bakımına dair..
Bonsai Türkiye’de de yaygın olarak satılmaya başlayan bir dekoratif bir bitki. Peki nedir bonsai? Nasıl bakılır? Kendimiz de bonsai yapabilir miyiz? ...gibi bir sürü sorusu oluyor bonsai alanların ya da ilgi duyup ta almak isteyenlerin...Aslında gayet detaylı bilgi veren bir kaç Türk sitesi var: http://www.bonsaitr.com/index.html vehttp://www.bonsaici.com/ . Bence bonsaiye ilgi duyanlar mutlaka bu sitelere göz atmalı ve makaleleri okumalı.
Ben önce bonsai nedir diye kısa bir giriş yapmak istiyorum. Sonra ise Türkiye’de satılan bonsai türlerinden ve genel olarak bonsai bakımından bahsedeceğim. Bir sonraki e-bültenimizin konularından biri ise nasıl bonsai hazırlanır olacak.
Kelime literatür olarak tepsi ya da tabakta yetiştirilen bitki anlamındadır ( bu bitki bir ağaç ya da bir çalı olabileceği gibi herhangi bir bitki de olabilir). Bonsai sanatı Japonya'ya 7-9. yüzyıllarda Çin'den gelmiştir. Çin'de Penjing adı verilen ağaç minyatürleştirme sanatının binlerce yıllık geçmişi vardır. Yalnız penjing'in bir farkı vardır. Penjing'de bir tek saksıda bir ağaç değil, örneğin birkaç minyatür ağacın gölgesinde oturan bir köylü tasvir edilmekteydi. Bonsai sanatı daha sonra 6. ve 7 yy.larda Budizmi de getiren keşişlerle Japonya'ya taşındı.
Bonsai, yaşayan ağaçlara duyulan saygıyı ve bu ağaçların yaşamasını konu alan bir sanattır. Bonsailer minyatür olmalarına rağmen çevremizde gördüğümüz ağaçlardan hiçbir farkları yoktur. Özenle seçilen ağaç dalları, budanarak ve ilgiyle yetiştirilerek minyatür ağaç görünümü kazanır.
En güzel bonsailer sığ ve yayvan saksılarda yetiştirilenlerdir. Değişik şekillerde bonsailer bulunmaktadır: süpürge şeklinde - şelale şeklinde - rüzgara açık şekildedir. Japonların doğaya olan tutkuları yaşamlarına da yansımış ve yıllar geçtikçe bahçeciliğe verilen önem artmıştır.
Genel bir yanlış anlama da bonsainin özel bir tür ağaç zannedilmesidir. Evet bazı ağaçlar bonsai için diğerlerinden daha sık kullanılır fakat bonsai odunsu gövdeli hemen her türden yapılabilir. Küçük yapraklı, kısa yaprak düğümleri bulunan (yapraklar arası boşluk) türler ile minyatür meyve ya da çiçekler genellikle daha uygundur. Klasik bonsailerin büyük çoğunluğu Japon Karaçamı (Pinus Thunbergii), 5 ibreli çam veya Japon Akçamı (Pinus Parvifolia), Shimpaku ardıcı(Jüniperus chinensis ''Shimpaku'') ve Japon Akçaağacı (Acer Palmatum)dır. Yaklaşık son yirmi yılda bonsai sanatı yayıldıkça insanlar bitkileri kendi yaşam alanlarına uyumlu hale getirmiş ve yukarıdaki listeye birçok yeni ağaç eklemişlerdir.
Türkiye’de satılan bonsailerin çoğu Hollanda’dan ithal edilmektedir. Yalova’da da bonsai yetiştirmeye başlayan seralar kurulmaya başlanmıştır. Yalova’ya yolunuz düşerse uğramanızı tavsiye ederim. Yalova’da yetiştirilen bonsailer arasında çam – ardıç – nar – ateş dikeni gibi ülkemiz iklimine uygun bonsailer vardır. Yurtdışından ithal edilip satılan çeşitler arasında Chinese Elm Bonsai, Ardıç Bonsai, Çam Bonsai ve Ficus Ginseng Bonsai mevcuttur. Bunlardan Ardıç ve Çam Bonsai ülkemizin doğal bitki örtüsüyle örtüştüğü ve iklimimize uyum gösterebildiği için daha dayanıklıdır. Ficus Ginseng ve Chinese Elm Bonsailer ise daha tropik bonsai türleridir.
Bonsailer hakkında en büyük yanlış anlamlardan biri hepsinin iç mekanda tutulması gerektiğinin düşünülmesidir. Tropik ve yarı-tropik türler dışındaki tüm bonsailer dış mekanda büyütülmelidir. Ilımlı iklim odunsu bitkiler yaşamlarını sürdürebilmek için soğuk uyku dönemine ihtiyaç duyarlar. Bu uyku dönemi yıllık devrin tamamlanmasını sağlar. Yaprak döken ağaçların buna çok ihtiyacı vardır, aynı şekilde ardıç – çam gibi ılımlı her dem yeşiller de bu devirden geçmesi gerekir.
Chinese Elm ve Ficus Ginseng gibi tropik bonsailer iç mekanda bakılmalıdır. Ardıç – çam gibi ılımlı iklim bonsaileri yıl boyunca dışarda tutulabilinirler. Çok soğuk iklimlerde, ılımlı iklim bonsaileri sıcak sezonlar dışarıda tutulabilinir fakat kışın korumaya alınmaları gerekir.
Bonsaiyi nasıl sulamalıyım?
Bir bonsaiyi öldürmenin en kısa yolunun, toprağının tamamen kurumasına izin vermek olduğundan hiç şüpheniz olmasın. Bununla birlikte, yetersiz sulamanın süreci hızlandırdığı gibi aşırı sulama da sağlıksız bir ağaçla karşı karşıya kalmamıza sebep olur. Aşırı sulamanın etkilerinin gözle görülmesi bazen zaman alabilir ve bu durumlarda geri dönüş de zorlaşabilir.
Sulamalar arasında toprağın az miktarda kurumasına izin verirseniz aşırı sulamadan korunmuş olursunuz. Bununla birlikte sulanmaya ihtiyacı olduğunda, ağacın tamamen suya doyurulması gerekir. Aşırı sulamadan sakınmak, toprağın sadece üst tarafını nemlendirip tamamını sulamamak değildir. Her sulama yapıldığında toprağın tamamıyle ıslatılarak kuru kalan kök kalmamasına özen gösterilmelidir ki bu kökler kuruyup ölmesinler.
Bitkinizin sulamaya ihtiyacı olduğunu anlamanın basit yollarıBitkiyi kaldırın ve ağırlığına bakın, suya ihtiyacı olan bitkiler hafifler. İkinci yöntem 1.5 santim civarı parmağınızı toprağa batırarak bitkinin ihtiyacını anlamaktır. Eğer kuruluk 1.5 santimi geçmişze bitkinizi sulayın. Üçüncü method bitkinize ince bir tahta çubuk saplayın belirli zamanlarda bu tahta çubuğun nemliliğine bakarak bitkinizin suya ihtiyacı olup olmadığını anlayabilirsiniz.
Bonsainizi iki aşamada sulayabilirsiniz. İlk aşamada toprağın yüzeyini yavaşça sulayarak suyu emebilir hale getirin. 15-20 dakika bekleyerek ikinci aşamada tüm toprak hacmi ıslatacak şekilde sulama yapın.
Güçlü Işığa Olan İhtiyaç
İç mekan bonsailerde en önemli problem şiddetli ışığın eksikliğidir. Bitkinizi önü kapalı olmayan güney cepheli cam kenarına bile koysanız bu ışık çoğu odunsu türler için yeterli olmayacaktır. Çoğu insan camın önü olmasına rağmen ev içinin ne kadar karanlık olduğunu anlamamaktadır.
Dış mekanda ışık sadece güneşten gelmemektedir. Aynı zamanda 180 derece gökyüzünden ve diğer cisimlerden yansıyan ışık da vardır. Ağacınızı yaşam alanınızın en güneşli yerine koymalısınız, fakat cama çok yakın olmamalı çünkü bu seferde haddinden fazla ısı artışı olacaktır. Bazı tropik türler için fazla kaçabilse de çoğu odunsu bitkiler için bu ışık yeterli olacaktır. Bunu bitklerden 15 cm yukarıda bir florasan lamba ile birleştirmemiz iyi olur. İkiz 40 wattlık florasan yeterli olacaktır. Lambayı günde 12 saat güneş ışığını güçlendirmek için kullanın. Eğer iyi ışık alan bir pencereniz yoksa bu floresan sistemini ışık kaynağı olarak kullanabilirsiniz.
Soğuk uyku dönemine olan ihtiyaç
Diğer önemli problemse soğuk uyku döneminin eksikliğidir. Ilımlı iklim bitkileri her dem yeşiller de dahil olmak üzere soğuk, sıcaklıklarla harekete geçirilmiş uyku ya da dinlenme dönemine ihityaç duyarlar. Çoğu bitki için bu dönem 6 ila 8 hafta arası ve -1 ile 4 derece arası sıcaklıklardadır. Çoğu bonsai türü koruma olmaksızın -6 derece soğuk ile başa çıkabilirler. Tabiki çoğu bu dönemde yapraklarını kaybedeceklerdir, Çin karaağacı ve Ulmus parvifolia gibi bazı türlerse yapraklarını dökmeyebilirler.
Bu soğuk uyku dönemi bitkiye verilmezse, yaprak döken cinsler maksimum 2 sene boyunca büyümelerine devam ederler ve bundan sonra her ne olursa olsun uyku dönemine girerler. Fakat bu bitki için çok stresli olur ve bazı hallerde bitkinin ölümüne yol açar.
Hava Akımı ve Nem Oranı
İç mekan bonsai yetiştirmede bir önemli konuda hava akışı ve nem oranıdır. Yazın pencerenizi biraz açık bırakarak güzel bir hava akımı sağlayabilirsiniz. Kışın ise küçük bir fan yardmıyla havanın bitkileriniz etrafında akışını sağlayabilirsiniz.
Tropik bitkiler nemi çok severken, ılımlı iklim bitkileri sevmeyebilir fakat hiçbir zaman çöl kuruluğuna ulaşmamalılar ki bu kış zamanında ev içlerinde oluşabilir. Bitkileri günde bir veya iki kere su ile spreylemek bunu engelleyecektir.
Gübreleme
Bitki aktif büyümeye başlayınca gübrelemeye başlayın ve soğuk uyku dönemine (kış ayları) girene kadar devam edin. Her zaman gübrelerin üzerlerindeki talimatlara uyarak düzenli olarak gübreleyin haftada ya da 15 günde bir olmak kaydıyla.
Genel olarak bonsai bakımı
Bonsainizi aydınlık ve havadar bir yerde muhafaza edin.
Sulama işlemini zamana bağlamayın. Toprağın nemli kalmasına dikkat edin. Hiç bir zaman toprağın tamamen kurumasına izin vermeyin.
Başta lodos olmak üzere rüzgardan koruyun.
Aynı zamanda klimalı ortamlardan uzak tutun. Klima havayı kurutur, bonsainizin kökleri ise nem ister.
Bonsai budama şekilleri
Bakım Budaması: Şekillenen ana dallar üstünde her yıl veya iki yılda bir yapılması gereken budamadır. Bu yolla olağanüstü şekiller ortaya çıkarmasak da yaprakların yavaş yavaş boyutlarını küçültmüş oluruz.
Çimdikleme: Dalların gelişimini kontrol edebilmek için yeni filizleri koparmaya çimdikleme diyoruz. Yeni filizler çok hassas olduğundan bir çok durumda bu işlem parmaklarla yapılır.
